Materiał partnera
Klimat zmienia się w niespotykanym dotąd tempie. Rośnie zainteresowanie społeczeństwa jego ochroną i podejmowaniem działań, które zapobiegają katastrofie klimatycznej, ale wciąż pojawiają się na ten temat fake newsy. Bardzo ważna jest zatem wiedza oraz świadomość, jak odróżnić prawdziwe, rzetelne informacje od tych fałszywych. Jak to zrobić? Podpowiada E.ON Polska.
Co to jest dezinformacja klimatyczna
Dezinformacja to celowe fałszowanie informacji lub manipulowanie nimi w określonym celu. Ma wywołać odpowiednie emocje, a w rezultacie prowadzić do zmiany postaw i zachowań odbiorców.
Rozwój Internetu i mediów społecznościowych sprawił, że dezinformacja rozprzestrzenia się na szeroką skalę. Sprzyja jej też brak czasu oraz wiedzy, jak sprawdzać prawdziwość informacji.
Dezinformacja klimatyczna szerzy się w odpowiedzi na zainteresowanie społeczne tym tematem. Najczęściej nieprawdziwe informacje publikowane są w Internecie przez boty, anonimowych użytkowników, fałszywe postacie, które sprawiają wrażenie autentycznych ludzi, ale również osoby publiczne – media, dziennikarzy czy polityków. Według badań przeprowadzonych przez Instytut Spraw Publicznych, 44% Polaków zadeklarowało, że w ciągu ostatnich kilku miesięcy miało kontakt z dezinformacją klimatyczną.1
Najczęstszymi przykładami dezinformacji w sprawach klimatu są: podawanie nieprawdziwych informacji, manipulowanie prawdziwymi danymi, brak źródeł tych informacji czy krytykowanie badań i autorytetów naukowych. Takie informacje mają na celu podważenie sensu prowadzenia działań na rzecz klimatu, podsycanie niechęci do jego ochrony, a nawet wzbudzanie strachu przed polityką klimatyczną.
Jak odróżnić prawdziwe informacje od fałszywych
Coraz częściej doświadczamy skutków zmiany klimatu, dlatego społeczne zainteresowanie i zaniepokojenie tym tematem rośnie. W efekcie pojawia się również chaos informacyjny. Oznacza to, że coraz trudniej jest odróżnić prawdę od fałszu oraz rzetelną wiedzę od czyichś opinii.
Okazuje się, że niewystarczająco weryfikujemy informacje, które do nas docierają. Często nie sprawdzamy ich źródła, nie analizujemy treści, nie zasięgamy opinii osób, które posiadają wiedzę na ten temat. Według badania Instytutu Spraw Publicznych jedna trzecia Polaków, którzy zetknęli się z wiadomościami dotyczącymi kwestii klimatycznych lub polityki klimatycznej nie robi nic, aby je zweryfikować.2
Przy natłoku informacji ważne jest, aby zachować czujność. Jeżeli podejrzewasz, że masz do czynienia z dezinformacją, nie rozpowszechniaj tej treści. Zanim coś udostępnisz, sprawdź czy na pewno ta informacja jest prawdziwa.
Jak to zrobić:
- Zweryfikuj źródło informacji. Zastanów się, gdzie się pojawiła. Weź pod uwagę, czy dane źródło jest godne zaufania i porównaj z innymi źródłami.
- Zweryfikuj, kto jest autorem tej informacji. Sprawdź, czy autor jest postacią wiarygodną i czy przedstawia fakty, czy wyraża jedynie swoją opinię. To, że ktoś ma duża liczbę obserwujących w mediach społecznościowych, nie musi wcale oznaczać, że udostępnia prawdziwe treści. Szczególnie uważaj na nowe, niedawno założone konta.
- Zweryfikuj, czy tę samą informację potwierdzają także inne źródła. Poszukaj źródeł, które piszą na ten sam temat i sprawdź, czy dane się zgadzają.
- Zweryfikuj, kiedy informacja została opublikowana. Często dane w Internecie są nieaktualne, bo zostały umieszczone dawno.
- Zweryfikuj, czy informacja jest zrozumiała i przedstawiona w logiczny sposób. Dobrej jakości informacja nie powinna zawierać błędów.3
Jakie są fakty o zmianie klimatu
Faktem jest, że globalna temperatura rośnie w bardzo szybkim tempie. Od czasów przedprzemysłowych temperatura Ziemi wzrosła o 1,1–1,2 stopnia Celsjusza. Warto dodać, że Europa jest kontynentem, na którym globalne ocieplenie postępuje najszybciej na świecie. Według Światowej Organizacji Meteorologicznej w ciągu ostatnich 30 lat temperatury w Europie wzrosły ponad dwukrotnie w stosunku do średniej globalnej.
Nie ma wątpliwości, że to działalność człowieka jest bezpośrednią przyczyną ocieplenia klimatu. Na skutek spalania paliw kopalnych (węgla, ropy i gazu), ale też wylesienia i rolnictwa, emitowane są coraz większe ilości gazów cieplarnianych do atmosfery (głównie dwutlenku węgla i metanu).
Gazy cieplarniane działają jak dach szklarni – przepuszczają energię słoneczną do Ziemi, ale jednocześnie zatrzymują ją w atmosferze, utrudniając jej ucieczkę w przestrzeń kosmiczną. Ich nagromadzenie sprawia, że powierzchnia Ziemi robi się coraz cieplejsza.4
W 2019 roku całkowita ilość emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej wyniosła 3,7 miliarda ton ekwiwalentu dwutlenku węgla. Głównym źródłem emisji był przemysł energetyczny (40%), następnie transport (25,8%), przemysł wytwórczy i budownictwo (11,6%), rolnictwo (10,3%), procesy przemysłowe i użytkowanie produktów (9,1%) oraz gospodarowanie odpadami (3,1%).5
Na skutek wzrostu temperatur zwiększa się poziom mórz i oceanów oraz stopień ich zakwaszenia. W latach 1993-2021 poziom wody w morzach zwiększył się o około 9 cm. Rośnie również średnia globalna temperatura powierzchni mórz. Wszystkie europejskie morza uległy ociepleniu – głównie Morze Bałtyckie i Morze Północne. Taka sytuacja zagraża życiu wielu organizmów morskich.6
Na całym świecie, ale też w Europie w znacznym tempie topnieją lodowce. W Alpach odnotowano w 2022 roku rekordowe wartości topnienia lodowców. Pierwszy raz w historii nawet w najwyższych partiach Alp śnieg nie przetrwał sezonu letniego, a co za tym idzie nie doszło do nagromadzenia świeżego lodu. W ciągu ostatnich 20 lat ilość lodu na lodowcach w Szwajcarii zmniejszyła się o ponad jedną trzecią.7
Wraz ze zmianą klimatu rośnie liczba ekstremalnych zjawisk pogodowych takich jak powodzie, susze, pożary, huragany czy trąby powietrzne. Wiele krajów zmaga się z ekstremalną falą upałów. Rekordowe temperatury wystąpiły też w niektórych częściach Europy, a poziomy rzek spadły do krytycznie niskich wartości. Od 2008 roku średnio 21,5 miliona ludzi rocznie musi przymusowo przemieszczać się z powodu ekstremalnych zjawisk pogodowych.8
Ocieplenie klimatu ma też negatywny wpływ na przyrodę. Szacuje się, że na skutek zmiany klimatu nawet 35% gatunków roślin i zwierząt będzie skazanych na zagładę do 2050 roku.9
1,2 Dezinformacja wokół klimatu i polityki klimatycznej. Opinie Polek i Polaków, P. Sobiesiak-Penszko, F. Pazderski, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2022
3 https://akademia.nask.pl/blog/dezinformacja—czym-jest-i-jak-ja-zweryfikowac_i23.html
4, 6, 8, 9 Zmiana klimatu Co warto wiedzieć? Jak przeciwdziałać dezinformacji? P. Sobiesiak-Penszko, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2022
5 Key figures on Europe 2019, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/3217494/14871939/KS-EI-22-001-EN-N.pdf/9ad193b2-fb0e-7ef3-2200-053f845df1be?t=1665758624782
7 https://www.imgw.pl/wydarzenia/klimat-2022-wzrost-poziomu-morz-przyspiesza-europejskie-lodowce-znikaja-w-oczach-skutki