Znaczenie redukcji emisji w budownictwie

W obliczu kryzysu klimatycznego ograniczenie emisji stało się priorytetem zarówno na poziomie globalnym, jak i lokalnym. W 2019 roku Unia Europejska (UE) przyjęła Europejski Zielony Ład – plan, który ma na celu przekształcenie UE w obszar neutralny klimatycznie do 2050 roku. Zakłada on ograniczenie zanieczyszczenia, wdrożenie nowoczesnych technologii oraz przekształcenie gospodarki w bardziej zasobooszczędną i konkurencyjną. Plan łączy różne polityki UE i przewiduje przegląd unijnego prawodawstwa, którego celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. W ramach tego planu wprowadzono szereg dyrektyw i aktów prawnych wspierających działania w zakresie dekarbonizacji, poprawy efektywności energetycznej budynków, zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii oraz redukcji zużycia energii pierwotnej i końcowej w sektorze budowlanym. Pierwszym istotnym krokiem w drodze do neutralności klimatycznej do 2050 roku jest zmniejszenie emisji o 55% do 2030 roku w porównaniu do poziomów z 1990 roku.

Szacowanie śladu węglowego budynku

Szacowanie śladu węglowego budynków jest kluczowym elementem w dążeniu do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w sektorze budowlanym i obejmuje obliczenie całkowitej ilości emisji CO₂ generowanych przez budynek na każdym etapie jego życia — od projektowania, przez budowę, eksploatację, aż po rozbiórkę. Najczęściej jest wyrażany jako ekwiwalent emisji dwutlenku węgla na jednostkę, np. na jeden budynek albo na 1 mkw. powierzchni całkowitej lub użytkowej. Na całkowity ślad węglowy budynku składają się emisje wbudowane i operacyjne. Emisje wbudowane obejmują procesy związane z:

• Fazą projektowania i budowy – obejmuje emisje związane z produkcją materiałów budowlanych, transportem, budową i instalacją. Jest to etap, w którym zużycie energii w procesie produkcji materiałów (beton, stal, drewno) i ich transport do miejsca budowy ma duży wpływ na całkowity ślad węglowy.
• Fazą użytkowania – związana z użytkowaniem budynku przez jego właścicieli lub najemców, czyli emisje związane z użytkowaniem, konserwacją, naprawą, wymianą i renowacją.
• Fazą rozbiórki i utylizacji – uwzględnia emisje związane z demontażem budynku oraz recyklingiem lub składowaniem materiałów. W tym etapie ponownie wykorzystane materiały mogą zmniejszyć ślad węglowy, a odpowiednia segregacja i przetwarzanie odpadów budowlanych zmniejszają negatywny wpływ na środowisko.

Emisje operacyjne są szacowane w fazie eksploatacji i związane z emisyjnością nośnika energii, który jest wykorzystywany do produkcji energii na cele grzewcze, chłodzenie, przygotowanie ciepłej wody użytkowej, oświetlenie oraz inne procesy związane z codziennym użytkowaniem. Wysoka efektywność energetyczna budynku (np. odpowiednia izolacja, systemy odzyskiwania ciepła, wykorzystanie OZE) może znacząco zmniejszyć emisje w tej fazie.

Istotnym elementem w szacowaniu śladu węglowego budynku (emisje wbudowane) są Deklaracje Środowiskowe Produktów (ang. Environmental Product Declaration, EPD), które przedstawiają szczegółowe informacje na temat oddziaływania danego produktu na środowisko w całym cyklu życia produktu (od wydobycia po utylizację). Świadome wybieranie materiałów, które posiadają deklaracje EPD i charakteryzujące się niskim śladem węglowym jest pierwszym krokiem w optymalizacji śladu węglowego budynku. Nie bez znaczenia są także emisje generowane w fazie końcowej cyklu życia, czyli podczas rozbiórki budynku, recyklingu materiałów rozbiórkowych oraz utylizacji odpadów.

Obowiązek obliczania śladu węglowego budynków został zapisany w Dyrektywie w sprawie charakterystyki energetycznej budynków – EPBD, która zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie – w tym także Polskę – do wdrożenia tego obowiązku w przepisach prawnych najpóźniej od 2028 roku.

Dążąc do neutralności klimatycznej Europy należy zadbać, aby wszystkie budynki do roku 2050 charakteryzowały się przynajmniej zerowym operacyjnym śladem węglowym oraz zerowym całkowitym śladem węglowym netto w przypadku budynków nowych i poddawanych modernizacjom.

W procesie tym ważne jest także podnoszenie wiedzy branży budowlanej w zakresie szacowania śladu węglowego. Projekt TOP CLeveR realizowany jest z myślą o wspieraniu zrównoważonego rozwoju branży budowlanej. Dostarczy specjalistom i pracownikom branży budowlanej niezbędnych narzędzi oraz wiedzy, które pozwolą sprostać wyzwaniom związanym z dekarbonizacją. Jednym z pięciu filarów tego projektu jest zagadnienie szacowanie śladu węglowego w całym cyklu życia budynku. W ramach projektu zostaną przygotowane materiały szkoleniowe, które ułatwiają zrozumienie i wdrożenie metodologii obliczania emisji CO₂ na każdym etapie życia budynku. Dzięki temu branża budowlana zdobędzie wiedzę do podejmowania bardziej świadomych decyzji projektowych oraz inwestycyjnych.

Przyszłość branży budowlanej zależy od wdrażania innowacyjnych technologii i materiałów o niskim śladzie węglowym. Kluczowa jest także współpraca wszystkich uczestników rynku w szczególności projektantów, inwestorów, wykonawców i decydentów. Tylko poprzez wspólne działania możliwe będzie osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Zarządzanie śladem węglowym budynków to nie tylko wyzwanie, ale również ogromna szansa na transformację branży budowlanej w kierunku zrównoważonego rozwoju.

1. Raport: Szacowanie śladu węglowego budynków. Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego PLGBC, 2021.
2. United Nations. Paris Agreement. Framework Convention on Climate Change, 2015. World Green Building Council. Advancing Net Zero. Dostęp online: https://www.worldgbc.org.
3. Whole Life Carbon Assessment for the Built Environment. Royal Institution of Chartered Surveyors, 2017.